Het Nederlandse onderwijsstelsel geeft kinderen uit zwakkere milieus minder kansen. Dat komt door de vroege selectie in het voortgezet onderwijs. Ook de afgenomen invloed van de Cito-eindtoets op het basisschooladvies is in het nadeel van kinderen uit een lagere sociale klasse.
Dat concludeert een groep onderwijskundigen, sociologen en economen in het donderdag gepresenteerde rapport Onderwijsstelsels vergeleken: leren, werken en burgerschap. De wetenschappers uit Amsterdam, Maastricht en Rotterdam baseren zich op recent wetenschappelijk onderzoek dat ze deden in opdracht van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek.
Het Nederlandse onderwijs selecteert steeds vroeger, zegt programmaleider Herman van de Werfhorst van de Universiteit van Amsterdam. ‘Basisscholen geven nu vaker een enkelvoudig advies – alleen havo, in plaats van havo/vwo. Brede brugklassen verdwijnen en brugklassen van twee jaar bestaan bijna niet meer. Bovendien wordt het systeem deterministischer: leerlingen die op het vmbo beginnen, stromen vrijwel allemaal door naar het mbo. Het wordt lastiger om na het vmbo naar de havo te gaan.’
Hoogopgeleide ouders
Deze situatie houdt de sociale verschillen in stand, aldus de hoogleraar sociologie. Hij wijst op onderzoek waarin de onderwijsprestaties van kinderen uit lage en hoge milieus worden vergeleken. In landen die vroeg selecteren, zoals Nederland en Duitsland, blijken de verschillen tussen kinderen van laagopgeleide en hoogopgeleide ouders groter dan in landen die laat selecteren, zoals Zweden of Finland.
Volgens Van de Werfhorst komt dat onder meer door de rol van de ouders. Zo blijkt uit Nederlands onderzoek dat kinderen van hoogopgeleide ouders gemiddeld aanzienlijk hogere adviezen krijgen dan andere kinderen met vergelijkbare prestaties. Daarvoor kunnen verschillende verklaringen zijn, zegt de hoogleraar. ‘Hoogopgeleide ouders zetten de docent misschien eerder onder druk om een hoger advies te krijgen. Of misschien geeft de docent makkelijker een hoog advies omdat hij denkt dat een kind van hoogopgeleide ouders thuis meer hulp krijgt en dus meer kans maakt op een hoger niveau.’
De onderzoekers vinden het dan ook zorgelijk dat leerkrachten onlangs meer invloed hebben gekregen bij het geven van een basisschooladvies, terwijl de eindtoetsen (zoals die van Cito) aan belang hebben ingeboet. ‘We zijn vergeten dat zo’n toets bedoeld was om leerlingen gelijke kansen te bieden’, zegt Van de Werfhorst. ‘Toetsen hebben nadelen, maar ze geven wel een objectief beeld van de kwaliteiten van een leerling. Juist in systemen die vroeg selecteren is dat belangrijk.’
Gevolgen vallen mee
Volgens een woordvoerder van het ministerie van Onderwijs vallen de gevolgen van vroege selectie op sociale ongelijkheid in Nederland mee. ‘Het is hier minder dan in andere landen die vroeg selecteren.’
Ook benadrukt hij dat vrijwel niemand zit te wachten op een stelselherziening. ‘Het is daarom zinniger om tijd en energie te steken in de flexibiliteit van het bestaande stelsel, bijvoorbeeld door te zorgen dat het stapelen van opleidingen mogelijk blijft en leerlingen de kans te bieden hun beste vakken op een hoger niveau te doen. Staatsecretaris Dekker komt in november met een brief hierover.’
Bron: De Volkskrant
